29 październik- dziewięćdziesiąta czwarta rocznica urodzin Zbigniewa Herberta, godna odnotowania.

Miałem z tej okazji napisać jakąś krótką notkę, ale z braku czasu nie dane mi. Z konieczności sięgnąłem do mego dawnego tekstu napisanego na przełomie lat 2013/2014. Oczywistym jest, iż dzisiaj, szczególnie po wsiąknięciu w Szkołę Nawigatorów, tekst ten brzmiałby inaczej i na inne aspekty położony byłby nacisk. Zamieszczam jednako in exstenso. Był to czas- dwuletni okres analizowania poezji angielskiej, z polskiej ostał mi się jeno Herbert.

Radość ze znalezienia wyrazu dla rozpaczy jest może nie tyle zanegowaniem rozpaczy, ile siatką zabezpieczającą – bardzo trudno jest runąć w nicość, kiedy w dole rozciągnięty jest wiersz"

Seamus Heaney

Odruchowo wziąłem z półki „ Kłopot z istnieniem” Mój zachwyt aksjologią Profesora Henryka Elzenberga datuje się od dawna i nieodmiennie kojarzy mi się z poezją Zbigniewa Herberta nota bene uczniem Profesora/.

Do Profesora doprowadził mnie Seneka i Wergiliusz; książkę genialnego Hermana Brocha - „Śmierć Wergilego” /jednego z uznanych za wielkich z czwórki - Kafka, Musil, Mann/ przeczytałem na początku lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku - tam właśnie istotne było „ z jakiej myśli ruch się zaczyna". Elzenberg- „wartość walki nie tkwi w szansach na zwycięstwo sprawy, w imię której się ją podjęto, ale w wartości samej sprawy" i dalej za Lukrecjuszem - nietrudno być uskrzydlonym kiedy ma się wiarę Platona; ale widzieć w świecie bryłę materii i mieszkać w nim jak na cmentarzysku, i tu skrzydłom nie pozwolić się zwichnąć..."

Poezja Herberta tworzona była w czasach miłościwie panującej nam cenzury, i aby mogła być drukowana wymagała interpretacji sankcjonujących jej prawo do druku, czego efektem było wiele interpretacyjnych nieporozumień, tworzących stereotypię jej odczytywania ( np. Herbert – poeta klasyczny). Zgrabniej było nie dostrzegać, choćby w takich wierszach jak np. „ Śmierć Prokonsula”, czy „ Przemiany Liwiusza” i w dziesiątkach innych ewidentnych odniesień do polskiego opresywnego socjalizmu. Większość / istotnych / interpretatorów Herberta miała w stosunku do jego poezji jakiś rodzaj monomanii. U Barańczaka było to „ wydziedziczenie” - stąd asocjacje z Eliotem, Poundem czy Larkinem, u Rymkiewicza „ koncepcja ponawianych wzorów” zapożyczona od Junga, u Przybylskiego wreszcie „ klasycyzm i demuzykalizacja świata” ( zapożyczona zresztą od Leo Spitza ) - stąd asocjacje z Rymkiewiczem, Sito, Hartwig, Międzyrzeckim. U Przybylskiego monomania interpretacyjna rozszerza pojęcie klasycyzmu do formy tak pojemnej, że przestaje być identyfikowalna z określonościami: stanów, postaw....., ergo: można weń upchnąć niemal wszystko. Przydanie Herbertowi etykiety klasyka parnasistowskiego to zdecydowane nieporozumienie. Choć potrzeba takiego widzenia, jest u Przybylskiego jakoś zrozumiała. O krytykach i interpretatorach nowej, Franaszkowej generacji, pisać nie będę, bo to już zupełnie inne rewiry, których u poprzedników nie było. Piszę trochę bezładnie, bo szybko i z pamięci, bez sięgania do książek i notatek czy tekstów, których po prostu przy sobie nie mam.

Jeśli tematem sztuki
będzie dzbanek rozbity
mała rozbita dusza
z wielkim żalem nad sobą

to co po nas zostanie
będzie jak płacz kochanków
w małym brudnym hotelu
kiedy świtają tapety
(ZH-N52)

Miłośnikom wiedzy o Herbercie serdecznie polecam zapoznanie się z twórczością i planami wydawniczymi Pana Józefa Marii Ruszara. Jest on redaktorem Biblioteki Pana Cogito – serii wydawniczej poświęconej twórczości Z. Herberta ( do roku 2013 -16 tomów). Wydał pozycje: „Stróż brata swego”. „ Zasada odpowiedzialności w twórczości Zbigniewa Herberta”, „Apostoł w podróży służbowej”. „Prywatna historia sztuki Zbigniewa Herberta”, oraz „ Rzym i Rzymianie w poezji i esejach Herberta” (w przygotowaniu). Na początek polecam artykuł Pana Ruszara pomieszczony w „ Plus -Minus” Rzeczpospolitej 27-28 lipca 2013, a w nim niezgodę na rewizję „ ukrytych mechanizmów psychologicznych twórcy” popełnianą przez Andrzeja Franaszka, Stefana Chwina i Piotra Śliwińskiego. Pana Stefana Chwina miłościwie toleruję za dwie książki: „ Hannemann" i „Złoty Pelikan” ,  Pana Andrzeja Franaszka za autentyczną i momentami rozczulającą miłość do poezji Herberta; ostatnio przeczytałem jego „Przepustkę z piekła” i Ciemne źródło ( o twórczości Zbigniewa Herberta). O ile z Franaszkiem i Śliwińskim byłbym gotów polemizować,(w sprawie Herberta), to atak Chwina godnym ubolewania jest – jeden z cytatów. „Antykomunizm Herberta nie miał tej intelektualnej głębi co antykomunizm paru innych pisarzy”. Zapewne miał na myśli „ nawróconych po 1956, 1968 i 1989. Oczywiście nie miejsce tu na analizę porównawczą, odnoszę jednako wrażenie, iż wybitni chwinowscy intelektualiści wywodzili się ze stajni „ heglowskiego ukąszenia”, ci trzej panowie , w tym co o Herbercie ( dotyczy to jedynie części opinii) piszą, stygmatyzowni są przez ramy „ poprawności” wyznaczanej przez środowiska „ Gazety Wyborczej” i „Tygodnika Powszechnego”. Trochę mi smutno.

Posłuchajcie kochani archiwalnych nagrań związanych ze Zbigniewem Herbertem w serwisie Radia Wolności. Łącznie 63 pliki wybrane z polskich radiostacji +RWE,RFI,BBC. Taki W.A Mozart szczyci się 20 plikami, a Arnold Schöenberg jednym. Jak już jesteśmy przy moim ukochanym dwunastotonowcu granym na poszerzonej gamie diatonicznej, nie wypada nie wspomnieć, iż ta metoda kompozycji Adriana Leverkühna, słowami Manna „stanowiła duchową własność Arnolda Schöenberga”. I może jeszcze o jednym powinowactwie z „Doktora Faustusa”- Hans Reisiger tłumacz „Źdźbeł trawy” Walta Whitmana ( potępionego przez Emily Dickinson za seksualizm) posłużył potem Mannowi jako pierwowzór postaci Rüdigera Schildknappa- tłumacza i przyjaciela Adriana; po wysłuchaniu „Parsifala” Wagnera miał był rzec Mann, iż wpływ Whitmana na młodzież będzie większy niż Wagnera, wcześniej zestawiając Whitmana z Goethem ( masonem, wrogiem chrześcijaństwa, neurotykiem i homoseksualistą - listy do Friedricha Heinricha Jacobiego). Trochę przesadzał, ale jak zestawimy poezję Whitmana ze „Śmiercią w Wenecji”.... Trochę się rozplotkowałem – to z miłości. Moją literacką jest Zbigniew Herbert właśnie, pierwszą zaś był T. Mann, którego to „Czarodziejską Górę” po raz pierwszy przeczytałem w wieku lat bodaj dziesięciu za sprawą mej Mamy miłośniczki tego dzieła. Whitmanem, dawną miłością, zaczytywałem się w okresie dojrzewania – poszukiwania tożsamości. Nie wywarł na mnie zgubnego wpływu.

 Konterfekt Herberta – autor nieznany- za Vilenica Literary Awards, aktualnie jest tapetą na ekranie mego PC. Herbert ostatnio w sposób bardziej usystematyzowany: „ Wiersze zebrane” i „Utwory rozproszone” wydane przez a5 – łącznie tysiąc stron wierszy ( pół roku czytania i przeżywania), nadto Stanisława Barańczaka – Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta”, Bohdan Urbankowski „ Poeta czyli człowiek zwielokrotniony. Szkice o Zbigniewie Herbercie” , Andrzej Franaszek „ Ciemne źródło ( o twórczości Zbigniewa Herberta)”, kilka innych, dziesiątki szkiców, wywiadów, filmy......

Kończę cytatem z Herberta - „ To w sercu rzeczy objawia się nam czarna kropla nieskończoności”

	byczeq
	29 października 2020 10:02